Bestraling.

23-02-2014 18:41

Bestraling is de behandeling van kanker met straling. Bestraling wordt samen met de operatie en chemotherapie het meest gebruikt om kanker te behandelen. Een ander woord voor bestraling is radiotherapie.


Hoe werkt bestraling?

Bestraling is een plaatselijke behandeling die kankercellen vernietigt. De omliggende gezonde cellen worden zo veel mogelijk gespaard. Kankercellen kunnen minder goed tegen straling dan gezonde cellen. Gezonde cellen die bestraald zijn herstellen zich over het algemeen weer.
De straling is onzichtbaar, niet te ruiken of te voelen. Straling beschadigt het erfelijk materiaal in de cel. Hierdoor kan de kankercel zich niet meer delen en gaat dood. Erfelijk materiaal in de cel noemt men DNA.


Verschillende vormen

Er zijn verschillende vormen van bestraling:


  • uitwendige bestraling
  • inwendige bestraling:
    - inwendige bestraling met een afterloading apparaat
    - inwendige bestraling met permanente implantatie
  • een combinatie van inwendige en uitwendige bestraling

Uitwendige bestraling wordt het meest gegeven.

-----------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------




Inwendige bestraling

Bij inwendige bestraling wordt radioactief materiaal in of dicht bij de tumor aangebracht. Een ander woord voor bestraling is radiotherapie. Inwendige bestraling wordt bij verschillende tumoren toegepast, op plaatsen die vrij gemakkelijk te bereiken zijn, zoals bij:


  • baarmoederhalskanker
  • baarmoederkanker
  • blaaskanker
  • prostaatkanker
  • slokdarmkanker
  • tumoren in het hoofd-halsgebied


De arts kan u inwendige bestraling adviseren als onderdeel van de bestraling of als enige behandeling. Het is advies is afhankelijk van de soort kanker het het stadium.


Inwendige bestraling kan gegeven worden:


  • met een afterloading apparaatals permanente implantatie


Een ander woord voor inwendige bestraling is brachytherapie. Brachy is Grieks voor dichtbij.

-----------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------



Uitwendige bestraling

Bij uitwendige bestraling wordt de straling in speciale apparatuur opgewekt. Op een bestralingsafdeling zijn verschillende toestellen: lineaire versnellers. Een lineaire versneller werkt op elektriciteit en kan 2 soorten straling opwekken:


  • 'harde' röntgenstraling
  • elektronenstraling

Een ander woord voor bestraling is radiotherapie.



Precisiebestraling

Precisiebestraling is een vorm van uitwendige bestraling. De tumor wordt met smalle stralenbundels vanuit verschillende richtingen zeer nauwkeurig  bestraald. Daardoor kan een hoge bestralingsdosis gegeven worden, terwijl het omliggende weefsel zo veel mogelijk wordt gespaard. Precisiebestraling wordt ook wel stereotactische bestraling genoemd. Een ander woord voor bestraling is radiotherapie.
Precisiebestraling wordt onder meer gegeven bij:


  • hersentumoren
  • leverkanker
  • longkanker
  • oogmelanomen

Precisiebestraling kan worden gegeven met verschillende soorten bestralingsapparaten. Bijvoorbeeld met een lineaire versneller of met speciaal ontwikkelde apparaten. Een ziekenhuisopname is niet nodig. U hoeft ook minder vaak naar het ziekenhuis dan bij andere bestralingsschema's.


Elektronenstraling

Elektronenstraling is elektrisch opgewekte straling die veel sterker is dan de straling die men gebruikt voor het maken van röntgenfoto's. Elektronenstraling heeft een minder groot doordringend vermogen dan 'harde' röntgenstraling.
Welk toestel wordt gebruikt, hangt af van de plaats van de tumor. Hoe dieper de tumor zit, des te sterker de straling moet zijn om voldoende door te kunnen dringen tot de kankercellen.
De keuze van het toestel wordt dus onder meer bepaald door de soort straling die nodig is om de kankercellen te kunnen vernietigen. Zo zullen patiënten met een huidtumor worden bestraald met oppervlakkig indringende straling. Voor de meeste andere tumoren moet echter straling met een groot doordringend vermogen worden gebruikt.
Het te behandelen gebied wordt van buitenaf - door de huid heen - bestraald. De radiotherapeut of radiotherapeutisch laborant zorgt ervoor dat de stralenbundel nauwkeurig wordt gericht en dat het omliggende, gezonde weefsel zo veel mogelijk buiten het te bestralen gebied blijft. De straling uit een toestel dringt van buitenaf door tot de kankercellen.


Duur van de behandeling

De bestraling duurt per keer zeer kort. Over het algemeen duurt een bestralingsbehandeling een aantal weken en vindt 4 tot 5 maal per week plaats. In die periode krijgt u per keer gedurende een aantal minuten een kleine dosis straling. Voor uitwendige bestraling is geen opname in het ziekenhuis nodig.
Na de bestraling blijft geen straling in het lichaam achter. Patiënten worden dus niet radioactief. Er komt ook geen straling in bijvoorbeeld zweet, urine, ontlasting of sperma. Een vorm van uitwendige bestraling is stereotactische bestraling. Een ander woord voor stereotactische bestraling is precisiebestraling.

-----------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------




Bestraling in combinatie met hyperthermie

Bij sommige soorten kanker wordt bestraling gegeven in combinatie met hyperthermie oftewel warmtebehandeling. Een ander woord voor bestraling is radiotherapie. Kankercellen kunnen slechter tegen een hoge temperatuur dan gezonde  cellen. Bij een warmtebehandeling wordt de temperatuur van de tumor verhoogd tot ongeveer 40 - 45˚C. Hiervoor gebruikt men microgolfbestraling. Omdat met warmtebehandeling slechts een gedeelte van de kankercellen wordt gedood, wordt deze altijd in combinatie met andere behandelmethoden gegeven.
 
Bestraling in combinatie met hyperthermie wordt bij een aantal soorten kanker als standaardbehandeling aangeboden, omdat uit onderzoek is gebleken dat hiermee de resultaten beter zijn dan na alleen bestralen.
 
Er wordt nog steeds onderzoek verricht om vast te stellen bij welke andere soorten kanker hyperthermie een waardevolle verbetering van het effect van bestraling geeft.
Hyperthermie vindt plaats in daarin gespecialiseerde radiotherapiecentra:
  • Academisch Medisch Centrum Amsterdam (AMC)
  • Erasmus Medisch Centrum
  • Instituut Verbeeten

-----------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------




Doel van bestraling

Bestraling kan worden gegeven als een aanvullende, curatieve of palliatieve behandeling. Een ander woord voor bestraling is radiotherapie.


Aanvullende bestraling

Bestraling kan als adjuvante behandeling  gegeven worden. Dat is een aanvullende behandeling vóór of na een andere behandeling. De behandeling is dan gericht op genezing.
Adjuvante bestraling kan plaatsvinden na een operatie om eventueel achtergebleven kankercellen te vernietigen. Bestraling kan ook vóór een operatie worden toegepast om de tumor kleiner te maken, zodat deze makkelijker kan worden verwijderd. In dit geval spreekt men van neo-adjuvante bestraling.


Curatieve bestraling

Sommige soorten kanker kunnen in opzet genezend (curatief) behandeld worden door bestraling alleen. Dit is ook afhankelijk van het stadium van de ziekte. Dat geldt bijvoorbeeld voor:


  • prostaatkanker
  • zaadbalkanker
  • huidkanker
  • slokdarmkanker
  • longkanker

Er is dan geen operatie of chemotherapie nodig: bijvoorbeeld bij een kleine tumor aan de stembanden. Voorwaarde voor de behandeling met alleen bestraling is dat er geen uitzaaiingen buiten het te bestralen gebied zijn. Bestraling is immers een plaatselijke behandeling.
Soms wordt een in opzet genezende behandeling gegeven in combinatie met een operatie. Ook combinaties met chemotherapie komen steeds vaker voor. Onder meer bij:


  • baarmoederhalskanker
  • baarmoederkanker
  • longkanker
  • hoofd-halstumoren


Palliatieve bestraling

Bestraling kan ook als palliatieve behandeling worden gegeven. Bestraling heeft dan tot doel de ziekte te remmen, of klachten te voorkomen of te verminderen. Een palliatieve behandeling vindt plaats als de ziekte niet meer te genezen is.


Bestraling kan als palliatieve behandeling worden toegepast bij:

 

  • pijn
  • bloedingen
  • belemmering van een doorgang (zoals in de slokdarm)
  • andere verschijnselen die ontstaan door druk van een tumor op zenuwbanen of nabijgelegen organen

Vaak gaat het dan om een kortdurende behandeling waardoor het dagelijks  leven van de patiënt wordt verbeterd. Deze verbetering kan lang  aanhouden. Uw specialist (radiotherapeut-oncoloog) zal u uitleggen met  welke bedoeling hij een behandeling met bestraling aan u voorstelt.


Pijn

Bij palliatieve bestraling die wordt gegeven ter verlichting van klachten zoals pijn, verschilt het effect van de behandeling van patiënt tot patiënt. Sommige mensen merken dat de pijn direct minder wordt. Bij anderen vermindert de pijn pas enige tijd na afloop van de behandeling.
Ook kunnen mensen het gevoel hebben dat de pijn tijdens of kort na de behandeling eerst wat toeneemt, waarna langzaam een verbetering in de situatie optreedt. Soms neemt de pijn na de bestraling niet af. Neem dan opnieuw contact op met uw behandelend arts.

-----------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------



Bestraling bij uitzaaiingen

Bestraling is een plaatselijke behandeling. Het kan een zeer effectieve behandeling zijn om klachten te verminderen of de ziekte te remmen. Dit noemt men palliatieve bestraling. Bijvoorbeeld pijnklachten door uitzaaiingen in de botten. Meestal worden alleen die uitzaaiingen bestraald die klachten geven. Een ander woord voor bestraling is radiotherapie.


Bestraling kan ook voor andere uitzaaiingen een goede behandeling zijn. Voorbeelden zijn:


  • uitzaaiingen in de hersenen die neurologische klachten geven
  • lymfeklieruitzaaiingen die tegen een bloedvat of luchtweg drukken, waardoor het bloed niet meer goed kan doorstromen of benauwdheid is ontstaan.

Voor palliatieve bestraling is vaak 1 bestraling of een korte serie bestralingen (bijvoorbeeld 5 tot 10 keer, 4 tot 5 keer in de week) voldoende. De klachten kunnen bij het begin van de behandeling tijdelijk even toenemen. De positieve effecten van de bestraling zijn meestal pas na enkele dagen tot weken na de bestraling merkbaar.


Bestraling bij uitzaaiingen kan ook een aanvullende behandeling zijn, bijvoorbeeld wanneer de lymfekliergebieden worden bestraald na een operatie waarbij lymfeklieruitzaaiingen van borstkanker zijn verwijderd. Hierbij wordt de bestraling meestal 4 of 5 maal per week gegeven gedurende ongeveer 5 weken.

Bron:  www.kanker.nl

Terug