Kan vasten de groei van een tumor beïnvloeden ?
Nee, er is onvoldoende wetenschappelijk bewijs om te stellen dat vasten de tumorgroei bij mensen beïnvloedt. Vasten wordt daarom niet aanbevolen bij kanker. Er zijn aanwijzingen uit dierproeven dat vasten mogelijk gunstige effecten heeft, maar meer studies bij mensen zijn nodig om de effectiviteit en veiligheid van vasten aan te tonen.
Vasten, hoe werkt dat?
Als je vast, eet je niet. Je drinkt alleen dranken zonder calorieën. Dit zijn bijvoorbeeld water, thee en koffie zonder suiker en melk. Er zijn verschillende methoden om te vasten die veel besproken worden in de media.
'Intermittend fasting'
Bij deze vorm van vasten, ook wel 5:2 genoemd, eet je vijf dagen in de week. De overige twee dagen mag je alleen dranken zonder calorieën nemen.
'Time restricted feeding'
Bij deze vorm van vasten, ook wel 16:8 genoemd, eet je alleen tijdens een gedeelte van de dag. Bij 16:8 eet je gedurende een periode van 8 uur, gedurende de overige 16 uur mag je alleen dranken zonder calorieën nemen.
'Fasting mimicking diet'
Bij deze vorm van vasten, ook wel caloriebeperking genoemd, eet je minder. Je neemt ongeveer 30% van je normale energiebehoefte, en doet dit gedurende een aantal dagen. Ook is de samenstelling van de voeding anders: meer vetten, minder koolhydraten.
In algemene zin wordt een calorie- of energiebeperking bereikt wanneer er een bepaalde periode minder wordt gegeten dan gebruikelijk. Dit wordt met name geadviseerd aan mensen die te zwaar zijn en gewicht willen verliezen. Wanneer een calorie- of energiebeperking wordt geadviseerd, wordt er wel voor gezorgd dat de voeding voldoende eiwitten, vitamines en mineralen bevat zodat er geen tekorten ontstaan.
Waarom zou vasten helpen?
Ontgiften:
Het idee achter vasten als therapie voor kanker kan voortkomen uit de overtuiging dat giftige stoffen zich in het lichaam ophopen. Bij deze giftige stoffen wordt bijvoorbeeld gedacht aan luchtvervuiling, chemicaliën in gebruiksartikelen (deodorant, shampoo) en voedsel. Door te vasten zouden deze giftige stoffen het lichaam kunnen verlaten. Er is echter geen wetenschappelijk bewijs hiervoor.
Tumor uithongeren:
Een ander idee is dat vasten de stofwisseling vertraagt en er tijdelijk minder stoffen die de celgroei stimuleren bij de cellen komen. Gezonde cellen kunnen zich aan deze situatie aanpassen. Tumorcellen zouden daartoe niet in staat zijn waardoor ze in een periode van vasten als het ware 'verhongeren'.
Wat blijkt uit onderzoek?
Dierproeven:
Het onderzoek naar het effect van vasten en caloriebeperking op kanker is voornamelijk gedaan bij proefdieren. Een studie laat zien dat de tumorgroei afneemt en de kans op kanker wordt verkleind bij proefdieren die minder calorieën kregen te eten. Een andere dierproefstudie waarin gekeken is naar het effect van minder calorieën op borstkanker liet dat ook zien. Het effect van vasten met tussenpozen van 1-3 dagen lijkt de tumorgroei bij proefdieren ook te vertragen, maar beschermt niet tegen het krijgen van kanker. Bovendien was het remmende effect op de tumorgroei minder groot dan bij langdurige caloriebeperking.
Er zijn echter ook studies die lieten zien dat de tumor groeide bij de proefdieren die minder calorieën te eten kregen. Overigens zijn er aanwijzingen bij proefdieren dat sommige tumoren na het vasten weer net zo groot worden als die bij de controlegroep die niet heeft gevast.
Zowel onderzoek bij dieren als reageerbuisonderzoek kunnen niet rechtstreeks worden vertaald naar de mens, omdat stoffen in het menselijk lichaam zich anders gedragen en de reacties anders kunnen zijn dan bij proefdieren of bij reageerbuisonderzoek. Op basis van deze studies kunnen dus geen conclusies worden getrokken.
Onderzoeken bij mensen:
Op dit moment wordt bij mensen met verschillende soorten kanker (borstkanker, prostaatkanker, hersentumoren) onderzocht wat het effect van vasten op de tumorgroei is. Tot de resultaten van deze studies bekend zijn, kan geen uitspraak gedaan worden over vasten en de tumorgroei bij mensen met kanker. Ook zijn er nog geen studies gedaan naar het effect van vasten op de terugkeer van kanker.
Er zijn geen goede studies gepubliceerd waarin gekeken is naar het effect van vasten op de tumorgroei bij mensen. Recent is een studie gedaan onder 130 vrouwen met borstkanker die chemotherapie kregen. De ene helft van de vrouwen moest vasten, de andere helft niet. Vrouwen die moesten vasten, deden dit drie dagen vóór en op de dag van de chemokuur. De studie is afgerond, resultaten zijn nog niet bekend. Een studie bij mannen met prostaatkanker liet zien dat deze mannen het vasten goed konden volhouden, en dat er geen nadelige effecten van het vasten waren.
Overgewicht:
Er zijn wel voldoende aanwijzingen dat overgewicht een ongunstig effect heeft voor, tijdens en na de behandeling van kanker. In een studie onder vrouwen met overgewicht/obesitas is twee dagen vasten in de week, gevolgd door normaal eten, vergeleken met een caloriebeperkt dieet. Beide groepen lieten een verbetering zien in markers voor borstkanker. Er was echter geen verschil tussen vasten met tussenpozen en het caloriebeperkt dieet. De caloriebeperking was in beide groepen gelijk (-25%) net als het gewichtsverlies (~6 kg). Waarschijnlijk is het gewichtsverlies de oorzaak van de verbeteringen geweest en niet het vasten zelf.
Ons advies:
Vasten kent ook nadelen en is daarom niet voor iedereen veilig. Op de korte termijn kunnen hoofdpijn, concentratieproblemen, duizeligheid, vermoeidheid en een onregelmatige hartslag optreden. Dit kan gevaar opleveren bij autorijden of het bedienen van 'gevaarlijke' apparaten. Wanneer ook niet wordt gedronken kan het lichaam al na een paar dagen uitgedroogd raken wat levensgevaarlijk is. Op de lange termijn kan vasten juist tot een vermindering van het afweersysteem leiden en tot schade aan onder andere hart en nieren. Het is nog onbekend of vasten bij mensen met kanker veilig is of gunstig kan zijn. Bovendien zijn er veel vragen over de manier en duur van vasten. Zolang deze vragen onbeantwoord zijn, raden wij het vasten bij kanker af.