Redacteur - Jeannette Kras - scientias.nl

Het menselijk lichaam draait op een strak geregisseerd dag-nachtritme. Maar nieuw onderzoek laat zien dat kanker die delicate timing al in een vroeg stadium kan ontregelen, met ingrijpende gevolgen voor het stressniveau, de slaapkwaliteit en zelfs het afweersysteem.

De hersenen zijn een meester in het oppikken van signalen uit het lichaam. Maar die gevoeligheid heeft een keerzijde, weet neurowetenschapper Jeremy Borniger van het Cold Spring Harbor Laboratory. “Het brein is een uiterst verfijnde sensor die perfect opmerkt wat er in je lichaam gebeurt”, legt hij uit. “Maar het heeft balans nodig. Neuronen moeten op precies het juiste moment aan of uit staan. Raakt dat ritme ook maar een beetje verstoord, dan kan de werking van het hele brein verslechteren.”

De biologische klok:

Het circadiaan ritme is een 24-uurs cyclus van je interne biologische klok, die bepaalt wanneer je slaperig en wanneer je wakker bent. Dit systeem is cruciaal voor slaap, hormonen, stemming en stofwisseling.

Stresshormoon uit de pas:

In experimenten met muizen ontdekte Bornigers team dat borstkanker het natuurlijke dag-nachtritme van het stresshormoon corticosteron totaal ontregelt. Bij knaagdieren is dat het belangrijkste stresshormoon; bij de mens kennen we het als cortisol. Normaal gesproken schommelt de hoeveelheid ervan netjes mee met de klok: hoog op bepaalde momenten van de dag, laag op andere. Maar bij de labmuizen met borstkanker gebeurde iets opvallends. De tumor vlakte die dagelijkse pieken en dalen af. Het gevolg: een slechtere kwaliteit van leven en meer kans om te overlijden. En precies hetzelfde zien artsen bij mensen. Verstoring van onze biologische klok is gelinkt aan slapeloosheid en angst, klachten die veel kankerpatiënten wel zullen herkennen.

Vroege ontregeling:

Het lichaam houdt de stresshuishouding in balans via de zogeheten HPA-as: een samenspel tussen hypothalamus, hypofyse en bijnieren. Dit zorgt ervoor dat stresshormonen netjes volgens schema worden afgegeven. De verrassing was groot toen de onderzoekers zagen hoe snel dat systeem ontspoorde bij de aan kanker lijdende muizen. “Zelfs voordat de tumor voelbaar was, zagen we al een afvlakking van zo’n 40 tot 50 procent in het corticosteronritme”, vertelt Borniger. “Binnen drie dagen na het opwekken van de kanker was het effect al zichtbaar. Dat vonden we echt fascinerend.” Met andere woorden: de kanker gooide de biologische klok in de war nog voor hij zich duidelijk had gemanifesteerd in het lichaam.

Vastgelopen neuronen:

Tijd om dieper in het brein te kijken. Het team richtte zijn blik op de hypothalamus, een klein maar cruciaal regelcentrum aan de basis van de hersenen, direct boven de hersenstam. Daar bleken belangrijke neuronen in een vreemde toestand vast te zitten: overactief, maar met een lage effectieve output. Ze stonden als het ware continu ‘aan’, zonder het juiste signaal door te geven. Borniger besloot de neuronen kunstmatig te stimuleren, precies volgens het normale dag-nachtritme van de muis. Het resultaat was verbluffend. De natuurlijke schommelingen in het stresshormoon kwamen terug. En jawel, het immuunsysteem leek nog wakker te schieten ook.

Timing is alles:

Na het herstellen van het juiste ritme stroomden er meer anti-kanker-immuuncellen de tumor binnen. De borstkankertumoren krompen flink. Waarom dat gebeurt, is nog niet helemaal duidelijk. “Als we dit ritme op het juiste moment van de dag afdwingen, neemt het vermogen van het immuunsysteem om kanker te doden toe”, zegt hij. “Dat is heel vreemd en we zijn druk bezig om precies te begrijpen hoe dat werkt. Als we dezelfde stimulatie op het verkeerde moment van de dag doen, dan verdwijnt het effect volledig. Alles draait dus om de timing.”

De wetenschappers zijn nu bezig uit te zoeken hoe de sabotage-acties van tumoren rondom het dag-nachtritme precies in zijn werk gaan. Uiteindelijk hopen ze dat hun onderzoek kan bijdragen aan het ontwikkelen van betere behandelingen. “Het mooie is dat we de muizen geen kankerremmende medicijnen hebben gegeven”, zegt Borniger. “We richten ons erop om het lichaam fysiologisch zo gezond mogelijk te maken. Alleen dat helpt al om de kanker te bestrijden. Deze aanpak kan in de toekomst de werking van bestaande behandelingen versterken en de bijwerkingen ervan verminderen.”

We schreven vaker over dit onderwerp, lees bijvoorbeeld ook Eindelijk meer duidelijk over waarom sporten de kans op kanker verkleint en Bloedtest die meerdere soorten kanker kan opsporen, blijkt succesvol. 

Of lees dit artikel: Dit simpele medicijn halveert de kans op de terugkeer van darmkanker.

Bron: www.scientias.nl