Protonentherapie blijkt schadelijk voor specifieke hersentumor en effectief bij andere: dit is hoe het zit.
Auteur: Vera Warmenhoven - ad.nl/gezond
Protonentherapie helpt bij verschillende soorten kanker om bijwerkingen te verminderen.
Foto: Getty Images.
Kanker wordt vaak bestreden met bestraling. Bij protonentherapie kan een tumor heel gericht bestraald worden, met minder bijwerkingen tot gevolg. Maar nu toont onderzoek aan dat de behandeling bij bepaalde hersentumoren juist schadelijk kan zijn. Hoe werkt het en is het bij andere kankersoorten wel veilig? Radiotherapeut-oncoloog Remi Nout geeft uitleg.
Protonentherapie wordt al jaren uitgevoerd door verschillende ziekenhuizen in Nederland. In sommige gevallen leidt dit tot vermindering van bijwerkingen van de bestraling. De therapie wordt onder andere toegepast bij longkanker.
Bij toepassing op agressieve hersentumoren heeft een studie aangetoond dat de behandeling de levensverwachting van sommige patiënten met een bepaald type hersentumor juist kan verkorten. Uit voorzorg wordt de therapie sinds deze zomer niet meer toegepast bij dit type tumoren.
1. Wat is protonentherapie precies?
In Nederland worden voornamelijk twee soorten radiotherapie gebruikt bij het bestralen van tumoren. „De meest gangbare vorm van bestraling is fotonentherapie. Deze gaat dwars door het lichaam heen, waarna de tumor van meerdere kanten wordt bestraald”, vertelt Remi Nout, radiotherapeut-oncoloog en afdelingshoofd radiotherapie in het Erasmus MC in Rotterdam.
Aan deze vorm van bestraling zitten soms nadelen, die kunnen leiden tot bijwerkingen en complicaties. „Het omliggende, gezonde weefsel ontvangt namelijk ook bestraling.”
Protonentherapie werkt anders: er kan veel preciezer worden bestraald. „Het gaat het lichaam in, geeft op één plek die dosis af en daarachter is er geen straling meer. Het gezonde weefsel kan dan worden gespaard. Er komt altijd iets van de dosis in het gezonde weefsel terecht, maar duidelijk minder’’, zegt Nout.
2. Wanneer wordt protonentherapie ingezet?
De therapie wordt bij verschillende vormen van kanker gebruikt. Bij sommige tumoren geldt dit als standaardbehandeling, zoals bij oogmelanoom (een agressieve tumor in de pigmentcellen in het oog), specifieke bottumoren in de schedelbasis of wervelkolom, en bij agressieve tumoren bij kinderen.
Bij andere tumoren wordt een bestralingsplan gemaakt waarbij beide vormen van radiotherapie worden afgewogen. Dit gebeurt bijvoorbeeld bij hoofd-halskanker en long- en slokdarmkanker.
Niet alle ziekenhuizen kunnen de procedure uitvoeren: slechts drie ziekenhuizen in Nederland beschikken over de benodigde apparatuur. Dit zijn het Holland Protonentherapiecentrum (HollandPTC) in Delft, Maastro in Maastricht en het UMCG in Groningen.
Koningin Maxima bracht in 2018 een werkbezoek aan het Protonentherapiecentrum in Groningen.
Foto: ANP / ANP.
3. Welke bijwerkingen worden vermeden met protonentherapie?
Dit is afhankelijk van waar de protonentherapie in het lichaam wordt toegepast. „Bij bestraling in het hoofd-halsgebied, kan de protonentherapie een droge mond en slikklachten verminderen. Bij de slokdarm kunnen er complicaties, zoals een longontsteking, direct na de operatie vermeden worden.”
Ook bepaalde bijwerkingen op de lange termijn kunnen voorkomen of verminderd worden met protonentherapie. Nout: „De hersenwerking blijft beter: mensen behouden hun geheugen en concentratievermogen beter. Bij patiënten met borstkanker kunnen we met protonentherapie meer gezond hartweefsel sparen en blijft het hart beter werken.” Hier wordt nu nog verder onderzoek naar gedaan.
4. Waarom is protonentherapie voor sommige patiënten schadelijk?
Patiënten met een agressieve vorm van hersenkanker (graad 3) die behandeld worden met protonentherapie hebben volgens onderzoek vijf keer meer kans op vroegtijdig overlijden. De studie omvat 51 patiënten die tussen 2018 en halverwege 2022 met protonen zijn bestraald.
Daarom legden de ziekenhuizen die de protonentherapie toedienen in de zomer de behandeling van deze patiënten uit voorzorg stil. Nu wordt onderzocht waardoor dit precies kon gebeuren. „Het kan te maken hebben met ongunstige eigenschappen van de tumoren, andere eigenschappen van de patiënt of de dosisverdelingen van de protonen en fotonen.”
De patiënten die risico zouden kunnen lopen, worden nauwlettend gevolgd. „Hun artsen waren al zorgvuldig in de follow-up betrokken en daarmee gaan we door. We staan goed in contact met de patiënten en houden hen zorgvuldig in de gaten.”
5. Kan protonentherapie wel veilig gebruikt worden bij andere tumoren?
Patiënten die deze soort radiotherapie hebben ontvangen, hoeven zich volgens artsen nu geen zorgen te maken. Met voldoende onderzoek kan protonenbestraling mogelijk ook weer worden ingezet bij graad 3-hersentumoren.
Ook andere protonenbestralingen gaan door, zegt Nout. „Ook bij andere hersentumoren. We zien zowel bij hoofd- en halstumoren, slokdarm- en longkanker goede resultaten van protonentherapie.”
Bron: www.ad.nl