“We moeten kijken naar de persoon als geheel”.
De behandeling van blaaskanker, prostaatkanker, zaadbalkanker en andere urologische tumoren verbeteren met de nieuwste wetenschappelijke inzichten en technologische innovaties. Plus: de zorg meer afstemmen op iedere individuele patiënt. Dat zijn de doelen van Richard Meijer, UMC Utrecht’s nieuwe hoogleraar Oncologische Urologie.
Oncologisch uroloog Richard Meijer is al sinds 2018 afdelingshoofd Oncologische Urologie bij het UMC Utrecht. Zijn benoeming per 1 november 2025 is een belangrijke stap in de verdere versterking van het UMC Utrecht als nationaal en internationaal leidend en vernieuwend centrum op het gebied van urogenitale kanker (tumoren van de urinewegen en de mannelijke geslachtsorganen). Van mini-blaaskankertumoren tot regionale kracht en van robotchirurgie tot AI: waar gaat Richard de komende jaren mee aan de slag?
Blaaskanker kweken uit urine:
Richard leidt een onderzoeksgroep die – als eerste ter wereld – mini-blaastumoren kweekt uit de urine van blaaskankerpatiënten: blaaskankerorganoïden, oftewel urinoïden. De genetische eigenschappen van zo’n urinoïde komen overeen met de originele blaaskanker van de patiënt. Dat biedt artsen de mogelijkheid om te kunnen testen hoe een tumor zal reageren op een bepaalde (volgorde van) behandeling(en) zonder daarvoor de patiënt zelf extra te hoeven belasten. Ze kunnen mogelijke veranderingen in tumoren onder invloed van medicatie beter monitoren en voorspellen. Zo kunnen behandelingsopties beter worden afgestemd op de individuele patiënt. En de onderzoekers kunnen beter analyseren waarom sommige patiënten resistent zijn (of worden) voor bepaalde medicatie. Dit is een grote stap vooruit in het personaliseren van de behandeling van blaaskanker.
“De combinatie van technologie, zoals AI, met klinisch onderzoek, biedt enorme kansen om de diagnose en behandeling van kanker verder te verbeteren.”
Richard Meijer.
hoogleraar Oncologische Urologie.
“Op welk moment geven we chemotherapie, en wanneer starten we met immunotherapie of een combinatie met targeted therapie (medicijnen die specifieke kanker-stimulerende eiwitten aanvallen – red.)? Opereren we eerst, of geven we eerst systeemtherapie (behandeling die het hele lichaam beïnvloedt, zoals chemo- en immuuntherapie, in tegenstelling tot opereren en bestraling – red.)? Wanneer kunnen we beter kiezen voor radiotherapie? De komende jaren willen we hierop verder doorontwikkelen”, vertelt Richard. “Door patiënten op deze manier meer op maat en persoonlijker te behandelen, kunnen we blaaskanker beter doorgronden, bijwerkingen verminderen en de resultaten van behandelingen sneller verbeteren.”
Het team van Richard doet het urinoïdenonderzoek binnen het Laboratorium voor Translationele Oncologie (LTO) van het UMC Utrecht. Daarbinnen werken kliniek (patiëntenzorg) en het laboratorium nauw samen: artsen, verpleegkundigen en onderzoekers slaan de handen ineen om de beste behandelingen voor patiënten met kanker sneller te vinden en toe te passen. Ook bundelen zij hun krachten met andere onderzoeksinstituten van het Utrecht Science Park, zoals het Hubrecht Instituut en de Faculteit Diergeneeskunde van de Universiteit Utrecht.
“De toekomst van kankerbehandeling ligt in de gepersonaliseerde zorg”, zegt Richard. “Door elke patiënt als individu te behandelen en tumoren op moleculair niveau te begrijpen, kunnen we behandelingen ontwikkelen die beter afgestemd zijn op de behoefte van een patiënt.”
Holistisch benaderen:
In zijn werk staat de patiënt centraal, waarbij multidisciplinair teamwork van groot belang is. Zo trekken Richard en zijn collega-urologen dagelijks nauw op in een team met andere specialisten, zoals medisch oncologen, radiotherapeuten, radiologen, nucleair geneeskundigen en pathologen.
Verder werkt het UMC Utrecht binnen Oncomid (Oncologie Midden-Nederland) nauw samen met de andere ziekenhuizen in de regio. Zo krijgt elke patiënt de beste behandeling op de juiste plaats. Samen met onder meer Meander MC en Tergooi MC, zorgt de afdeling Oncologische Urologie er bijvoorbeeld voor dat complexe operaties, zoals de cystectomie (blaasverwijdering), in het Blaaskankercentrum Midden-Nederland (UMC Utrecht) worden uitgevoerd door een team van gespecialiseerde chirurgen.
“Oncologische urologie vereist een holistische benadering. De ziekte heeft niet alleen invloed op de lichamelijke gezondheid van patiënten, maar ook op hun emotionele en sociale welzijn”, verduidelijkt Richard.
“Daarom is het belangrijk om niet alleen te kijken naar de tumor, maar vooral naar de patiënt als geheel. In ons behandelteam hebben verpleegkundig specialisten een belangrijke rol om de continuïteit van zorg te garanderen. Zij begeleiden patiënten als ‘vast contactpersoon’, zowel bij Urologie als bij Medische Oncologie en Radiotherapie.”
Operaties met robot:
In het UMC Utrecht gebruiken artsen zoveel mogelijk minimaal-invasieve technieken bij patiënten met kanker. De behandeling is daardoor minder ingrijpend, waardoor de patiënt sneller kan herstellen en minder kans heeft op complicaties. Dat geldt ook voor urologische ingrepen.
Robotchirurgie speelt daar een belangrijke rol bij. In het UMC Utrecht was Richard de afgelopen jaren verantwoordelijk voor de ontwikkeling van het robot-chirurgische programma voor cystectomie (blaasverwijdering) en intracorporele urine-deviatie (de creatie van een nieuwe urineafvoer, inclusief seksualiteitsbehoud en neoblaasoperatie) in het UMC Utrecht.
Sinds 2015 is het UMC Utrecht als robotopleidingscentrum erkend vanuit ERUS (EAU Robotic Urology Section). En recent is Richard benoemd tot chirurgisch proctor (trainer) voor de robot-geassisteerde cystectomie bij Intuitive Surgical, de ontwikkelaars van de Da Vinci-operatierobot.
Expertisecentrum Zaadbalkanker:
Zij doen dat op klinisch niveau (samenwerking in de kinderoncologie en gezamenlijke operaties met kinderchirurgie) én op organisatorisch niveau door gezamenlijke deelname aan het Europees Referentienetwerk (ERN) eUROGEN. Dit is het Europese netwerk voor zeldzame urogenitale aandoeningen.
Daarnaast is het UMC Utrecht gespecialiseerd in robotchirurgie voor de zogeheten ‘retroperitoneale lymfeklieroperatie’. Dat is een ingewikkelde ingreep bij uitgezaaide zaadbalkanker: de lymfeklieren achterin de buik worden dan weggehaald om zeker te weten dat geen tumorcellen achterblijven.
Dit is een hoogcomplexe operatie, die niet vaak voorkomt, dus mag in Nederland slechts in een aantal expertisecentra, zoals die van het UMC Utrecht, plaatsvinden.
AI assisteert:
Ook kunstmatige intelligentie (AI) is een innovatie die Richard en zijn collega’s inzetten om patiënten gerichter te kunnen behandelen. Zo onderzoeken zij, in samenwerking met de afdelingen Medische Oncologie en Pathologie, of AI helpt om prostaatkanker sneller op te sporen in het afgenomen weefsel van patiënten. Ook bouwen zij een AI-model om onnodige operaties bij zaadbalkanker te voorkomen.
“De combinatie van technologie, zoals AI, met klinisch onderzoek, biedt enorme kansen om de diagnose en behandeling van kanker verder te verbeteren”, vertelt Richard.
“Door de integratie van deze technologieën kunnen we niet alleen de nauwkeurigheid van diagnoses verbeteren, maar ook zorgen voor meer op maat gemaakte behandelingen voor elke patiënt.”
Data 1500 patiënten met blaaskanker:
Om gedegen wetenschappelijk onderzoek te doen, is veel patiëntendata nodig. Voor blaaskanker is het UMC Utrecht daarom het ProBCI (Prospectieve Blaaskanker Cohort) gestart, samen met Kankercentrum Nederland (IKNL), het Radboudumc en het Erasmus MC.
inds de start van ProBCI in 2020 nemen 23 Nederlandse ziekenhuizen deel aan dit cohort, en zijn de gegevens van 1500 blaaskankerpatiënten verzameld. De gegevens in ProBCI worden gebruikt voor onderzoek om blaaskanker beter te begrijpen en behandelen.
Het doel voor de toekomst is om Richards urinoïdenonderzoekslijn en de data van het ProBCI verder te integreren. Zo kan op het Utrecht Science Park de ideale setting worden gecreëerd voor gepersonaliseerde blaaskankerzorg.
Sleutel tot succes?
Richard kijkt uit naar de mogelijkheden die zijn leerstoel biedt om verdere doorbraken te realiseren en de impact van zijn werk op zowel patiëntenzorg als onderzoek te vergroten, zowel in Nederland als internationaal. Als hoogleraar zal hij zich ook verder inzetten om de medische opleiding te verbeteren en het onderwijs over Oncologische Urologie naar een hoger niveau te tillen.
Rode lijn in al zijn activiteiten, als onderzoeker, als arts aan het bed en als opleider: “Teamwork is de sleutel tot succes.”
Biografie:
- Richard Meijer (1976) studeerde Geneeskunde aan de Rijksuniversiteit Groningen.
- In 2014 promoveerde hij op zijn onderzoek naar hoog-risico blaaskanker (Vrije Universiteit Amsterdam).
- Hij werd opgeleid tot uroloog in Utrecht en Den Bosch, en tot oncologisch uroloog in het Antoni van Leeuwenhoek Ziekenhuis in Amsterdam.
- In 2018 werd hij het hoofd van de afdeling Oncologische Urologie in het UMC Utrecht, en werd hij benoemd tot associate professor (‘universitair hoofddocent’).
- Verder is hij lid van de richtlijncommissies voor ‘spierinvasieve en uitgezaaide blaaskanker’ en ‘plasbuiskanker’ van de Europese Vereniging voor Urologie (EAU).
- Hij is voorzitter van onder meer het UMC Utrecht Expertisecentum voor testiculaire en extragonadale kiemceltumoren (zaadbalkanker).
- Hij woont in Zeist met zijn echtgenote en 3 kinderen.
Waarom gekozen voor Oncologische Urologie?
Movember: zaadbalkanker:
Zaadbalkanker komt vooral voor bij mannen onder de 45 jaar. Dat is opvallend want kanker is meestal een verouderingsziekte. Het is dus geen oude mannenziekte. Maar is zaadbalkanker wel erfelijk? Kun je het krijgen door HPV? Hoe kun je het voorkomen? Word je er onvruchtbaar door?
We zetten in dit verhaal alle feiten en fabels over zaadbalkanker voor je op een rij, samen met Richard Meijer en Leendert Looijenga (hoogleraar translationele kiemceloncologie en vruchtbaarheid bij het Prinses Máxima Centrum voor kinderoncologie.
Meer informatie: