Expert vertelt: hierom is het belangrijk lichamelijk actief te blijven tijdens en na chemotherapie.
Gebleken is dat patiënten die actief blijven tijdens de behandeling van kanker verschillende positieve lichamelijke en mentale effecten ervaren. “Regelmatig trainen kan vermoeidheid tijdens en na de behandeling verminderen en het energieniveau verhogen,” dit vertelt klinisch epidemioloog en fysiotherapeut Martijn Stuiver, werkzaam in het Antoni van Leeuwenhoek.
Dat chemotherapie een behoorlijke aanslag kan zijn op je fitheid is terug te zien in spierkracht, spiermassa en uithoudingsvermogen. “Uithoudingsvermogen drukken we onder andere uit in zuurstofopnamevermogen. Bij normale veroudering neemt dat af met zo’n tien procent per tien jaar. Bij mensen die chemotherapie hebben gehad zien we afnames tot wel dertig procent. Je zou dus kunnen zeggen dat chemotherapie hetzelfde effect heeft op je fitheid als dertig jaar ouder worden.”
Dit verklaart gedeeltelijk waarom patiënten na behandeling vaak vermoeid zijn en een afname in hun algehele niveau van functioneren ervaren. “Zowel tijdens de behandeling als daarna zijn mensen bovendien vaak veel minder lichamelijk actief dan mensen die zo’n behandeling niet (hebben) ondergaan. Dit gebrek aan lichaamsbeweging kan leiden tot een verdere achteruitgang van de fysieke fitheid, spiermassa en houdt vermoeidheidsklachten in stand. ”
Psychologische factoren:
Ook psychologische factoren kunnen bijdragen aan vermoeidheid bij kankerpatiënten. “Tijdens de chemotherapie hebben patiënten vaak het gevoel te worden geleefd; normale patronen en routines worden ontregeld. Slaapproblemen, gevoelens van onzekerheid en angst zijn veelvoorkomende bijwerkingen van de behandeling. De combinatie van fysieke en psychologische factoren kan ervoor zorgen dat vermoeidheid aanhoudt, zelfs nadat de chemotherapie is gestopt,” aldus Stuiver. Hoewel een deel van de symptomen kan verbeteren na het stoppen van de chemotherapie, kunnen sommige effecten langdurig zijn.
Lees ook:
Waarom de wc schoonmaken na een chemokuur zo belangrijk is
Beweging heeft positieve invloed:
Stuiver stelt dat uit onderzoek onder volwassenen met de meest voorkomende kankersoorten is gebleken dat mensen die lichamelijk actief blijven tijdens chemotherapie daar voordelige effecten van ervaren, zowel tijdens als na het afronden van de behandeling. “Beweging, zelfs in kleine mate, is van belang tijdens chemotherapie. Uit onderzoek is gebleken dat onder begeleiding trainen in beweegprogramma’s het meeste effect heeft op je lichaam en op je kwaliteit van leven. Zo’n programma wordt aangepast aan wat jij kunt en de training is een combinatie van duur- en krachttraining.”
Actief blijven trainen tijdens en na de behandeling kent verschillende positieve lichamelijke en mentale effecten:
- Conditiebehoud en spierkracht: “Gebleken is dat patiënten die actief blijven tijdens de behandeling, hun spiermassa behouden of zelfs sterker worden. Dit leidt tot een relatief behoud van fysieke fitheid en draagt bij aan een goede startpositie voor herstel na afloop van de behandeling.”
- Minder dosisaanpassingen: “Uit onderzoek dat wij zelf hebben gedaan, is gebleken dat patiënten die niet fit beginnen aan de chemotherapie vaker een dosisbijstelling nodig hebben, omdat de behandeling te zwaar wordt. Dat verband zagen we niet bij mensen die een begeleid trainingsprogramma volgden tijdens de behandeling. Het lijkt erop dat door het lichaamr de behandeling beter kan doorstaan door tijdens die behandeling te trainen.”
- Verlichting van vermoeidheid: “Regelmatig trainen kan vermoeidheid tijdens en na de behandeling verminderen en het energieniveau verhogen. Het trainingsprogramma heeft behalve op fitheid ook een regulerende werking op zogenaamde ontstekingsmediatoren, waardoor ook de symptomen van vermoeidheid kunnen verminderen.”
- Meer mentaal welzijn: “Patiënten die blijven trainen tijdens de behandeling of daarna met trainen beginnen, ervaren vaak een positievere gemoedstoestand dan degenen die inactief blijven. Actief bezig zijn met beweging kan de stemming verbeteren en helpen bij het omgaan met de angst en depressieve gevoelens die gepaard kunnen gaan met de vermoeidheid na behandeling.”
Verschillende soorten kanker:
“Bij bepaalde vormen van kanker, waaronder borstkanker, darmkanker en prostaatkanker, is het risico op terugkeer minder groot als mensen lichamelijk actiever zijn,” aldus Stuiver. Hij vindt het lastig om met zekerheid te stellen of de positieve effecten van bewegen voor alle kankers hetzelfde zijn, omdat het meeste onderzoek is gedaan naar de meest voorkomende kankersoorten. Denk hierbij bijvoorbeeld aan borstkanker, prostaatkanker en longkanker. “Maar we hebben in het beschikbare onderzoek ook geen aanwijzingen gevonden dat effecten heel anders zijn bij verschillende vormen van kanker.”
Deskundige begeleiding bij bewegen bij kanker wordt gegeven door fysiotherapeuten die zijn aangesloten bij Onconet. Die zijn te vinden via www.onconet.nu. Voor wie liever in de sportschool traint, zijn er fitnesstrainers met een oncologieaantekening. Zij zijn te vinden via www.trainennakanker.nl