Operaties om prostaatkanker te behandelen gebeuren de laatste jaren standaard met behulp van een robot en een 3D-beeldscherm. Het LUMC ontwikkelde kunstmatige intelligentie (AI) die hierbij helpt. De AI helpt chirurgen om effectiever te opereren. Patiënten profiteren daarvan.

De chirurg ziet de bewegingen van de sonde terug op het scherm.

Bijna een vijfde van alle nieuwe kankerdiagnoses onder mannen is prostaatkanker. Daarmee is prostaatkanker de meest voorkomende vorm van kanker onder mannen. Om kankercellen en eventuele uitzaaiingen daarvan op te sporen, gebruiken chirurgen een speciale robot.

Voordat de ingreep begint, krijgen patiënten een kleine hoeveelheid radioactieve stof toegediend via een infuus. Die stof helpt om tumoruitzaaiingen in lymfeklieren zichtbaar te maken. Tijdens de operatie gebruikt de chirurg een kleine detector (een drop-in gammasonde genoemd) om het radioactieve signaal in de klieren terug te vinden en om te zetten naar een 3D-beeld. Omdat het een kijkoperatie is, wordt deze gammasonde via een gaatje in de buikwand naar binnen gebracht. De chirurg houdt het instrument niet zelf vast. Dat doet de robot. De chirurg bestuurt de robotinstrumenten met joysticks en ziet de bewegingen in de buik van de patiënt rechtstreeks op een 3D-beeldscherm terug.

AI getraind om sonde te volgen:

Het LUMC voert geen prostaatkankeroperaties uit, maar doet hier wel onderzoek naar. Zo heeft ander LUMC-onderzoek heeft aangetoond dat bovengenoemde operatietechnieken goed werken. Om inzicht te krijgen in hoe chirurgen omgaan met die nieuwe snufjes heeft het LUMC een speciaal AI-programma ontwikkeld. De AI volgt de handelingen van de chirurg tijdens de operatie en is ontwikkeld met als einddoel operaties effectiever uit te voeren.

De AI werkt met video. Onderzoeker Samaneh Azargoshasb van de afdeling radiologie had de leiding over het onderzoek. "Op basis van videobeelden hebben we een AI-systeem getraind om de positie van de sonde tijdens de ingreep te volgen. De route die de sonde aflegt in de patiënt geeft ons allerlei informatie over het gebruik ervan, zoals de snelheid en het schokken van de bewegingen."

Chirurgen gebruiken het AI-systeem om de operaties na afloop te analyseren. Azargoshasb: "Daarmee helpt AI chirurgen om efficiënter te opereren. En nog belangrijker: het vergroot de chirurgische precisie. Zaken die ten goede komen aan de patiënt."

Ontwikkelingen met AI gaan door:

Daarnaast kan het AI-analysesysteem ook chirurgen in opleiding helpen. Verder is het systeem zo ingericht dat het ook geschikt zal zijn voor operaties van andere kankersoorten. Zolang de ingreep maar gefilmd wordt en er gebruikt wordt gemaakt van een drop-in sonde.

En daar stoppen de mogelijkheden van het nieuwe AI-systeem niet. "Nu doen we de video-analyse nog na de operatie. Ons uiteindelijke doel is om de chirurg tijdens de operatie van feedback te voorzien."

De studie is gepubliceerd in Advanced Intelligent Systems.