Auteur: Frits Baltesen - skipr.nl/nieuws

Bevolkingsonderzoek om kanker op te sporen is weinig zinvol. Alleen screening voor een bepaald type dikkedarmkanker (sigmoïdoscopie) heeft een geringe meerwaarde: dat verlengt een leven gemiddeld 3,5 maanden. Screening op borstkanker heeft geen enkel effect.

Foto: pixelfit/Getty Images/iStock (Symbolbild)

Dat blijkt uit een meta-analyse die gisteren is gepubliceerd in het toonaangevende wetenschappelijke tijdschrift JAMA. Hierbij werden achttien gerandomiseerde klinische studies betrokken (waarvan één uit Nederland) voor zes typen kanker. Daarbij zijn screeningsdata van 2,1 miljoen patiënten verwerkt, die de gezondheidssituatie tot 2008 hebben geïncludeerd.

Met uitzondering van de lichte gezondheidswinst van screening voor één vorm van dikkedarmkanker, is de meerwaarde voor de andere vijf bestudeerde kankers “onwaarschijnlijk of onzeker”, aldus de onderzoekers. De auteurs stonden onder leiding van Michael Bretthauer, hoogleraar geneeskunde en mdl-expert aan de universiteit van Oslo.

Kuipers moet screening schrappen:

In een telefonische toelichting zegt Bretthauer dat hij demissionair minister Kuipers van VWS goed kent. Hij weet dat de minister voorstander is van bevolkingsonderzoek: “Toch adviseer ik hem om in elk geval de screening van borstkanker te schrappen en geen screening in te voeren voor prostaatkanker.” Nederland kent drie bevolkingsonderzoeken voor volwassenen (baarmoederhals-, borst- en darmkanker). Kuipers is voorstander van screening voor prostaatkanker.

Bretthauer adviseert de minister bij bevolkingsonderzoeken burgers veel beter te informeren: “Niet in de voorlichtingscampagnes promoten dat screening levens spaart, want dat is niet echt waar. Screening kan je leven verlengen als je geluk hebt, maar net zo goed verkorten: je weet het niet van tevoren. Gemiddeld is het effect te verwaarlozen. Het zou beter zijn om het medische personeel op een andere manier in te zetten, gezien de wachtlijsten en het tekort aan zorgmedewerkers.” 

Onwaarschijnlijk of onzeker:

Bretthauer en zijn mede-onderzoekers geven twee redenen voor de geringe gemiddelde gezondheidswinst. Ten eerste genereert een screening veel ander medisch onderzoek, wat belastend is voor deze mensen met een “fragiele gezondheid”. Door die extra belasting overlijden ze eerder. Hij stelt dat bijvoorbeeld bij borstkanker sprake is van 20 procent overdiagnose: een vijfde van de vrouwen ondergaat dus een operatie of behandeling die onnodig is: “Een deel van de patiënten overlijdt daardoor.”

Tweede oorzaak voor de minieme gezondheidswinst is dat patiënten met kanker vaak andere ziekten hebben, waaraan ze op vrij korte termijn zouden overlijden. Daarom is de winst die ze boeken met een vroegtijdige ontdekking van kanker gering.

Geen effect screening borstkanker:

Door screening op prostaatkanker leven patiënten gemiddeld 37 dagen langer, aldus de onderzoekers in JAMA. Voor een andere vorm van dikkedarmkanker (colonoscopie) leven patiënten gemiddeld ook 37 dagen langer. Voor longkanker is dat 107 dagen, maar deze laatste berekening is onzeker, staat in JAMA. Bretthauer relativeert de 37 dagen: “Het is op een mensenleven marginaal en een deel van de 37 dagen valt ook binnen de marge van wetenschappelijk onderzoek.”

Effect bloedtesten darmkanker:

Zogenoemde FOBT-testen (Fecaal Occult Bloed-Test) leveren gemiddeld nul dagen gezondheidswinst op. Bij een FOBT-test wordt een heel kleine hoeveelheid bloed in de ontlasting gezocht: dat kan wijzen op een poliep of tumor in de darm. Uit het onderzoek blijkt dat het niet uitmaakt of deze test elk jaar of elke twee jaar wordt gedaan.

Bron: www.skipr.nl