Onderzoek naar vaccin tegen voorstadium baarmoederhalskanker.

Het is in het UMCG bedacht en ontwikkeld en wordt nu getest: een vaccin dat werkt als behandeling tegen het voorstadium van baarmoederhalskanker.

Arts-onderzoeker Anneke Eerkens: 'Het is dus geen preventief vaccin, maar een behandelvaccin. Ik ken geen andere voorstadia van kanker waar al vaccins op die manier worden ingezet.'

HPV-virus is de boosdoener:

Baarmoederhalskanker ontstaat door besmetting met bepaalde typen van het HPV-virus. Dat virus wordt voornamelijk overgedragen door seksueel contact. Vrijwel iedereen raakt vroeg of laat in zijn leven wel een keer besmet met een vorm van HPV, vertelt gynaecoloog Martha Esajas. 'Bij de meesten wordt het virus door het lichaam opgeruimd. Alleen bij een deel van de mensen waar het virus blijft zitten, ontwikkelt het zich tot voorstadia en misschien kanker.'
Vaccin zet afweer aan

Voor de groep die een vergevorderd voorstadium heeft, zou het vaccin een oplossing kunnen bieden. Het idee is dat het vaccin je eigen afweer aan het werk zet.

Arts-onderzoeker Eerkens: 'Het vaccin bevat onderdelen van het HPV-virus. Die deeltjes worden herkend door je afweersysteem. Het doel is dat de afweerreactie zo sterk is dat zowel het virus als alle afwijkende cellen worden opgeruimd, dus ook de schade die het virus al heeft aangericht in je lijf.'

Verschil met HPV-vaccin voor kinderen:

Het behandelvaccin is niet hetzelfde als het vaccin dat jongens en meisjes krijgen tegen het HPV-virus. Die inenting voor kinderen biedt bescherming tegen besmetting met HPV en is dus een preventief vaccin. Het vaccin in dit onderzoek is een behandelvaccin dat pas wordt toegediend als de vrouw het virus al langere tijd bij zich draagt, waardoor afwijkingen in de baarmoederhalscellen zijn ontstaan.

Lisanne Wieringa doet mee aan het onderzoek.

'Kanker, kanker, kanker'

In deze fase doen achttien vrouwen mee aan het onderzoek, onder wie Lisanne Wieringa. Tot haar schrik was het uitstrijkje van het bevolkingsonderzoek niet goed. Ze heeft het laatste en dus ergste voorstadium van baarmoederhalskanker. 'Je hoort: het is een voorstadium van kanker, maar het is nog geen kanker. Aan het eind van het gesprek is dat het enige woord dat bij je blijft hangen.'

Geen operatie nodig?

Wieringa zou normaal gesproken een kleine operatie moeten ondergaan, waarbij het laagje met afwijkende cellen in de baarmoedermond wordt weggehaald. Zoals bij elke operatie, kunnen er dan complicaties optreden. Eerkens: 'Dit zijn de standaardcomplicaties zoals bloedingen en infecties, maar er is ook een iets verhoogde kans op vroeggeboorte, omdat de baarmoedermond korter wordt.'

Dat is één van de redenen waarom Wieringa aan het onderzoek meedoet. 'Nu krijgt mijn lichaam de kans het zelf op te ruimen, dat vind ik een heel mooi idee. En ik vind het ook een mooi idee dat ik andere vrouwen kan helpen, als dit een gangbare behandelmethode kan worden.'

De gynaecoloog onderzoekt de afwijkingen.

Onderzoek meet effectiviteit:

De achttien deelnemende vrouwen krijgen met tussenpozen van drie weken drie keer een vaccinatie. Daarna komen ze drie keer elke twee maanden op controle bij de gynaecoloog die kijkt wat het effect is. De onderzoeksfase is geslaagd als minstens de helft van de achttien deelnemende vrouwen er baat bij heeft.

Gynaecoloog Martha Esajas ziet bij de tweede controle dat de afweer van Lisanne Wieringa door het vaccin inderdaad aan het werk is gezet. 'Aan de hand van deze beelden lijkt het erop dat er een afname is qua grootte van de afwijking. Tevreden ben ik pas als het voorstadium is verdwenen of er een veel lager voorstadium is.'

Lisanne Wieringa is ondertussen hoopvol gestemd. 'Ik vond het verrassend om te zien hoeveel het is afgenomen. Dat is grappig, want je merkt daar niks van. Dat gebeurt gewoon terwijl jij je dagelijkse leven leidt. Ik zou het wel mooi vinden als het voortaan op deze manier zou kunnen, als dit onderzoek een succes blijkt.'

Het witte gedeelte bevat de afwijkende cellen.

Vervolg van het onderzoek:

Eind dit jaar moet duidelijk zijn of het vaccin effectief genoeg is. Toch is het niet zo dat het kort daarna op de markt is, zegt Eerkens. 'Dan moeten we het eerst nog op grote schaal testen. Of we dat doen hangt weer af van of we subsidie krijgen.'

En wat als een vrouw het voorstadium voorbij is en al echt baarmoederhalskanker heeft; zou het vaccin dan ook kunnen werken? Eerkens: 'Ik denk dat dit vaccin als volledige behandeling niet voor de hand ligt, vooral vanwege de duur. Het kost zeker een half jaar, omdat je afweer geactiveerd moet worden en kanker is agressiever dan een voorstadium. Wat misschien wel kan is een combinatie met bijvoorbeeld bestraling. Maar we hebben de kennis nog niet over of dit vaccin werkt bij kanker.'

Bekijk hier de video's: RTV Noord ging met Wieringa mee naar de gynaecoloog. & Het volledige gesprek met arts-onderzoeker Anneke Eerkens.